Klinik Değerlendirme ve Hasta Öyküsü
Tükürük bezi taşı tanısı konulmasında ilk ve en önemli adım, hastanın aktardığı şikâyetlerin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesidir. Taşı olan hastalar genellikle yemek sırasında özellikle ekşi veya baharatlı yiyecekler sonrası çene altında veya kulak önünde ağrılı şişlik geliştiğini ve bu şişliğin yemekten sonra azalarak kaybolduğunu belirtir.
Tükürük kanalında oluşan ve giderek büyüyen taşlar, başlangıçta geçici tıkanıklıklara neden olurken zamanla daha sık ve kalıcı şikâyetlere yol açar.
İltihaplı Tablolarda Görülebilecek Bulgular
Tükürük bezi taşına enfeksiyon eşlik ettiğinde şu belirtiler de ortaya çıkabilir:
- Ateş
- Ağrı
- Tat duyusunda bozulma
- Tükürük kanalından iltihaplı akıntı
- Tükürük bezi cildi üzerinde ısı artışı ve kızarıklık
- Boyunda lenf bezi büyümeler
Fizik Muayene Bulguları
Hekim muayenesinde tükürük bezlerine masaj uygulanarak kanal ağızlarından gelen tükürük akışı değerlendirilir. Koyu kıvamlı, parçacıklı veya iltihaplı tükürük gözlenebilir.
İki elle yapılan muayeneyle (bir el ağız içi, diğeri boyun veya yanakta) birkaç milimetreyi aşan taşlar elle hissedilebilir.
Görüntüleme Yöntemleriyle Tanı
Tükürük bezi taşlarının %80–90’ı röntgen filmlerinde görülebilir yapıdadır. Bu nedenle, direkt grafiler (standart röntgen) çoğu hastada ilk basamak görüntüleme yöntemi olarak kullanılır.
Geçmişte röntgenle tanı konulamayan hastalarda tükürük kanallarına kontrast madde verilerek yapılan sialografi, hem tanı hem de kanal yapısının değerlendirilmesinde tercih edilmekteydi. Ancak günümüzde bu yöntem, sialendoskopi ve gelişmiş görüntüleme tekniklerinin kullanılmasıyla tükürük bezi taşlarının tanısındaki yerini büyük ölçüde kaybetmiştir.
Modern Tanı Yaklaşımları
- Sialendoskopi sayesinde artık sadece tanı değil, aynı zamanda tedavi de aynı seansta yapılabilmektedir.
- Bu teknoloji ile kanallardaki darlıklar, küçük taşlar, koyulaşmış tükürük ve doku artıkları doğrudan görüntülenebilir.
Taşın boyutu, yeri, sayısı ve tükürük bezinin durumu hakkında detaylı bilgi sağlamak amacıyla ayrıca:
- Ultrasonografi,
- Bilgisayarlı Tomografi (BT),
- Gerekli durumlarda Manyetik Rezonans (MR) görüntüleme yöntemleri tercih edilebilmektedir.
Sonuç
Tükürük bezi taşı tanısında; hasta öyküsü, fizik muayene ve gelişmiş görüntüleme yöntemleri birlikte değerlendirildiğinde, doğru ve etkili bir tedavi planlaması yapılabilir. Sialendoskopi, günümüzde hem tanı hem de tedavide minimal invaziv ve tükürük bezini koruyan yaklaşımlar sunarak öne çıkmaktadır.
