Tükürük Bezi Taşı Nedir?
Tükürük bezlerinin içinde veya salgı kanallarında oluşan kalsiyum birikintilerine “tükürük bezi taşı” veya tıbbi adıyla sialolit, bu durumun genel adına ise sialolitiazis denir. Tükürük bezi taşları, tükürük bezlerinin en sık karşılaşılan iyi huylu hastalıkları arasında yer almakta olup toplumda yaklaşık %1 oranında görülmektedir.
Kimlerde Görülür?
Genellikle orta ve ileri yaş grubunda daha sık rastlanır ve erkeklerde kadınlara oranla daha yaygındır. Çocuklarda ise nadir olarak görülmektedir. Taşlar çoğunlukla tek bir tükürük bezinde ve tek taş olarak ortaya çıksa da bazı hastalarda birden fazla taş ve birden fazla bez etkilenmiş olabilir.
En Sık Hangi Bezlerde Oluşur?
Tükürük bezi taşlarının:
- %80-90’ı çene altı (submandibüler) tükürük bezinde,
- %10-15’i kulak önü (parotis) bezinde,
- Çok nadir kısmı ise dilaltı (sublingual) ve minör tükürük bezlerinde görülmektedir.
Çene altı tükürük bezinde oluşan taşlar genellikle daha büyük boyutlu olurken, parotis bezinde daha küçük ve çok sayıda taş gözlenebilir.
Neden Submandibüler Bezde Daha Fazla Görülür?
- Wharton kanalı adı verilen boşaltım kanalının uzun ve yapısal olarak kıvrımlı olması
- Kanalın ağza açılma bölgesinin (punktum) dar olması
- Tükürüğün akış yönünün yer çekimine ters olması,
- Submandibüler salgının daha yüksek kalsiyum içeriği ve düşük pH değeri gibi faktörler, bu bezin taş oluşumuna daha yatkın hale gelmesine neden olur.
Tükürük Bezi Taşı Neden Oluşur?
Taş oluşumunun temelinde, tükürük kanallarında biriken ölü hücre artıkları üzerine kalsiyum ve fosfat birikimi yer alır. Bu durum genellikle şu risk faktörleri ile tetiklenir:
- Yetersiz sıvı alımı
- Aşırı sıvı kaybı (terleme, ishal vb.)
- Beslenme bozuklukları
- Bazı ilaçlar
- Uzun süreli ağız kuruluğu
Taşlar başlangıçta mikroskobik boyutlardadır ancak zamanla büyüyerek tükürük akışını engelleyebilecek boyutlara ulaşabilir. Ortalama büyüme hızı yılda yaklaşık 1 mm'dir.
Belirtiler Nelerdir?
Tükürük bezi taşına bağlı en yaygın şikâyet, özellikle yemek sırasında çene altı veya kulak önü/altında meydana gelen ağrılı şişliklerdir. Enfeksiyonun eşlik ettiği durumlarda şikâyetlere şu belirtiler de eklenebilir:
- Ciltte kızarıklık ve hassasiyet
- Yüksek ateş
- Komşu lenf bezlerinde büyüme
- Ağız içinde tükürük kanalı açıklıklarından iltihaplı akıntı
Tükürük bezi taşı şüphesi olan hastaların detaylı muayenesi, tanı ve uygun tedavi planlaması için kulak burun boğaz uzmanına başvurmaları önerilir.
